هویت گیلان:سمانه عادلی راجیری

اردیبهشت عروس فصل ها فرا رسید و خوشحال از اینکه دوباره چشمانم محو زیبایی های طبیعت می شود و شکر گذار خالق هستی خواهم بود.

اما منتظر ، منتظر خبر از بسیج رسانه برای دعوت از خبرنگاران در قالب اردوی راویان پیشرفت ، اردویی که با برگزاری آن هر بار روایتی تازه و شنیدنی از پتانسیل های استان سرسبز گیلان در حوزه های مختلف بیان می شود.

اردویی که در آن دستاوردها و پیشرفت ها در عرصه های مختلف به رشته تحریر کشیده می شود تا آگاهی بخشی به جامعه صورت گیرد که پس از پیروزی انقلاب ، ایران اسلامی و به تبع آن گیلان سرسبز در چه حوزه هایی چه دستاوردها و پیشرفت هایی داشته است و با بیان این موفقیت های روزافزون در عرصه های مختلف ، جوانه امید در دل ها می روید.

صبح روز چهارشنبه ۱۰ اردیبهشت ماه سال جاری در حالیکه در هوای مطبوع بهاری در حال انجام کار خبر بودم پیامی رسید مبنی بر دعوت جهت حضور در کاروان راویان پیشرفت ، قند در دلم آب شد که این بار قرار است چه روایتی را نقل کنم چون هر بار با برگزاری اردوی راویان پیشرفت از چیزهایی آگاه می شوم و به اطلاعاتی دسترسی پیدا می کنم که تاکنون بکر مانده و قرار است خبرنگاران آن را روایت کنند.روز موعود فرا رسید و قرار بر این بود که همه خبرنگاران در گلزار شهدای رشت جمع شوند و بعد حرکت کنیم.

اولین نفری بودم که حدود ساعت هشت و ربع صبح در گلزار شهدای رشت حضور یافتم محیطی آرام با انرژی مثبت و سرشار از شور زندگی ، گل های مزار شهدا یا شکوفا شده بودند و یا اینکه غنچه بودند و امید باز شدن می دادند.

از درب ورودی کمی جلوتر رفتم در سمت راست مزار شهدای دوران پیروزی انقلاب اسلامی بود همان شهیدانی که از جان خود گذشتند تا من و امثال من از زندگی لذت ببریم .اندکی تامل ! وظیفه من در قبال خون این شهیدان چیست ؟خبرنگارم و سلاح من قلم است افکار و اطلاعات را در راستای پیشبرد اهداف نظام و پیشرفت وطنم به رشته تحریر در می آورم و باید تمام تلاشم را بکنم تا بتوانم دینم را در قبال شهدا و وطن ادا کنم.

درست نقطه مقابل روبروی درب ورودی ، گلزار شهدای رشت بود گلزار شهدایی که در راه اهدافی والا جان خود را نثار کردند و از جایگاهی عظیم در نزد خداوند متعال برخوردارند.

همکاران آمدند و به نوبه خود در گلزار شهدا حضور یافته و پس از قرائت فاتحه همگی در ماشین نشستند و بسم الله حرکت.

مقصد چمخاله در شهرستان لنگرود بود ، مسیری زیبا را طی کردیم و همکاران مشغول صحبت ، گیلان همیشه زیبا نیز با سرسبزی هایش دلبری می کرد ، در مسیر لاهیجان به لنگرود کوه های سرسبزی بود که کمی مه در نقاط ارتفاع آن چشم ها را نوازش می داد به لنگرود رسیدیم شهری زیبا در استان گیلان با مردمانی مهمان نواز و پرتلاش ، به مسیر ادامه دادیم تا اینکه به چمخاله رسیدیم، چمخاله زیبا با خاکی از نوع شن که در گیلان به محلی برای کاشت هندوانه معروف است و در فصل تابستان هندوانه های آن هر گیلانی و غیر گیلانی را شیرین کام می کند.

اما دیدن ویلاهای مختلف با رنگ و لعاب های زیبا باعث ناراحتی ام شد که گیلان زیبای من که می تواند مهد گردشگری ، کشاورزی و حتی صنعت باشد چرا زمین های ارزشمندش به مکانی برای ویلا سازی تبدیل شده در حالیکه در راستای توسعه صنعت گردشگری آن چه می تواند به استان کمک کند ساخت با برنامه هتل ها است تا حضور گردشگران در استان آورده اقتصادی داشته باشد نه اینکه به کشاورزی و صنعت و حتی گردشگری آسیب بزند.

به مقصد رسیدیم ، تابلویی در سر درب دیدم که در آن عنوان شده بود مرکز تحقیقات علوم شیلاتی و فنون دریایی دکتر کیوان ، وارد شدیم در سمت چپ ساحتمانی بود که در سر درب آن تابلویی با عنوان موزه تخصصی ماهی شناسی و آبزیان نصب شده بود ، مگر در استان گیلان چنین موزه ای داشتیم ؟ خب فعالیت این موزه در چه راستا و بمنظور چه اهدافی است.

در ورود به ساختمان مورد استقبال دکتر علی صادق پور عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد لاهیجان( گروه شیلات) و رئیس مرکز تحقیقات علوم شیلاتی و فنون دریایی دکتر کیوان دانشگاه آزاد لاهیجان قرار گرفتیم.

مردی که قرار بود برای ما سخن بگوید و ما از آنچه می گوید روایتی را نقل کنیم.صادق پور شور خاصی برای گفتگو با خبرنگاران داشت و دلش می خواست همه اطلاعات را به ما انتقال دهد همانند استادی که تلاش می کند تمام مفاهیم را به دانشجویانش منتقل کند.

خبرنگاران هم هر کدام به نحوی مطالب را یادداشت برداری می کردند و سوالات خود را می پرسیدند و دکتر صادق پور نیز با علاقه تمام پاسخگوی تمام‌سوالات بودند.

موزه تخصصی ماهی شناسی و آبزیان جزو موزه های میراث فرهنگی کشور

صادق پور در جمع خبرنگاران با بیان اینکه موزه ماهی شناسی سایت چمخاله دکتر کیوان طی سال های ۱۳۸۸ و ۱۳۸۹ فعالیت خود را آغاز کرده است ، گفت:این موزه جزو موزه های میراث فرهنگی کشور محسوب می شود و در حال حاضر در کشور در جایگاه سوم از نظر تعداد و نمونه قرار دارد.

وی افزود: تنوع سخت پوستان و خرچنگ‌ ها از مشخصه های اصلی این موزه است که آن را از سایر موزه ها متمایز می کند و در حال حاضر رتبه اول را به خود اختصاص داده است‌.

رفرنس جانورشناسی جهت آموزش رشته های مختلف

رئیس مرکز تحقیقات علوم شیلاتی و فنون دریایی دکتر کیوان دانشگاه آزاد لاهیجان در خصوص اهداف راه اندازی این موزه خاطرنشان کرد:این موزه به عنوان موزه رفرنس جانور شناسی در کشور جهت آموزش رشته های مختلف زیست دریا ، شیلات ، میکروبیولوژی مورد استفاده قرار می گیرد.

وی تصریح کرد: ماهی های شمال ، جنوب و آب های داخلی ایران (دریای خزر، خلیج فارس) ، انواع ماهی از اقیانوس هند و حتی ماهیانی از خارج از کشور ، ماهیان زینتی ، سخت پوستان ،خارپوستان ، نرم تنان و سایر آبزیان در این موزه به معرض نمایش گذاشته شده اند و در مجموع تعداد ۸۷۷ نوع از آبزیان با در نظر گرفتن خانواده ، جنس و گونه در این موزه قابل مشاهده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد لاهیجان( گروه شیلات) ؛ گربه ماهی ها ، آزاد ماهی ها ، گاو ماهیان به عنوان منبع تغدیه ماهیان خاویاری، کپور ماهیان ، ماهی سفید، انواع کولی ها دریای خزر ، ماهی های جنوب کشور مخصوص آب های عمیق و کف دریا ، کوسه ماهی های خلیج فارس ، سپر ماهی ، حلوا ماهی ، سفره ماهی های غضروفی ، ماهی آنتن دار آب های نیمه عمیق ، انواع سخت پوستان و … را از ماهیانی عنوان کرد که در راستای آموزش دانشجویان در این موزه نگهداری می شوند.

وی در ادامه افزود:انواع سخت پوستان، خرچنگ نعل اسبی به عنوان فسیل زنده ، انواع صدف ها و اسفنج ها به عنوان پایشگر و تصفیه کننده آب و ..‌. در این موزه وجود دارند.

اشتغالزایی و گردش چرخ های اقتصادی با حفظ ذخائر ماهیان

این عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد لاهیجان در خصوص اهمیت حفظ ذخائر موجودات دریایی خاطرنشان کرد: حفظ ذخائر موجودات دریایی علاوه بر کاربردی که در راستای آموزش دانشجویان در خصوص شناخت ، شیوه های تولید مثل ، پرورش و … ماهیان و آبزیان دارد به ارائه مباحث و مقالات علمی نیز منجر می شود و در نهایت آموزش و کاربردی کردن این علم ، اشتغالزایی و گردش چرخ های اقتصاد را به ارمغان می آورد.

عصاره خاویار و کاربرد در صنایع آرایشی و بهداشتی

وی یادآورشد:خاویاری که در سفره ها دلبری می کند و صادرات آن برای کشور ارزآوری دارد استحصال عصاره آن می تواند در صنایع آرایشی ، بهداشتی از جمله تولید کرم های نرم کننده و جوان ساز پوست مورد استفاده قرار گیرد.

صادق پور با بیان اینکه ۶۰ درصد از وزن ماهیان خاویاری ضایعات و دور ریز است ، گفت:از ماهیان و آبزیان می توان در علوم پزشکی و حتی صنعت چرم نیز استفاده کرد آنجا که از برخی از این آبزیان داروی آرام بخش یا همان مسکّن تولید می شود و می توان از پوست ضخیم و روغنی برخی از ماهی ها که قابلیت مصرف در صنایع غذایی را ندارند در صنعت چرم بهره گرفت.

مرجان دریایی و پروتز زانو

رئیس مرکز تحقیقات علوم شیلاتی و فنون دریایی دکتر کیوان دانشگاه آزاد لاهیجان در ادامه اظهار کرد:ساختار مرجان های دریایی از جنس کلسیم است و می تواند برای ساخت پروتز زانو در راستای نیل به اهداف پزشکی و درمانی مورد استفاده قرار گیرند.

فقر فرهیختگان رشته شیلات و علوم دریایی

وی با بیان اینکه متاسفانه امروز رغبت برای تحصیل در رشته شیلات بسیار کم شده است ، خاطرنشان کرد:طی چند سال آینده فرهیختگانی در رشته شیلات و علوم دریایی نخواهیم داشت و این فاجعه ای عظیم است.

صادق پور تاکید کرد: آموزش علم و گسترش رشته ای از علم که می تواند علاوه بر حفظ ذخائر آبزیان ،تامین منبع غذایی سالم برای انسان ، کاربرد در علوم پزشکی ، صنعت چرم و … را به دنبال داشته باشد و به عبارتی ثروت را نیز برای کشور ارمغان آورد چرا باید مورد غفلت و فراموشی قرار گیرد.

در ادامه پس از خارج شدن از ساختمان موزه تخصصی ماهی شناسی و آبزیان با عبور از محوطه این مرکز وارد سالنی بزرگ با سقفی بلند و پر از حوضچه های کوچک و بزرگ شدیم سالنی که محیطی بسیار سرد داشت اما نگاه به حوضچه های ماهیان خاویاری دل ها را گرم می کرد.

پس از ورد به این سالن در سمت راست اتاقی قرار داشت که در آن ادوات مختلف برای صید ماهیان و آبزیان در معرض نمایش بود ، وی در خصوص اینکه برای زنده گیری انواع ماهیان و آبزیان ادوات مختلفی وجود دارد اعم از انواع طناب ها ، نخ ها و قلاب های صیادی ، انواع تورهای تله ای توضیحاتی ارائه داد و افزود:عنوان و نحوه استفاده از هر کدام این ابزارها به دانشجویان آموزش داده می شود و دانشجویان در اینجا حتی با شیوه های تولید مثل ماهیان مختلف آشنا می شوند.

صادق پور در ادامه با بیان اینکه بر حسب انواع ماهی و آبزیان ابزار شکار زنده نیز متفاوت است ، تصریح کرد: ماهیان و سایر آبزیان شیوهای تولید مثل متفاوتی دارند که ضرورت دارد دانشجویان ، محققان و پژوهشگران این موارد ریز و مهم را مدنظر داشته باشند و آموزش های لازم در این راستا در این مرکز ارائه می شود.

از اتاق ادوات شکار خارج شدیم و به سمت حوضچه های وسط سالن رفتیم سالنی سرد که امید برای تولید ثروت در آن موج می زد.

سرای نوآوری و شرکت های دانش بنیان

صادق پور با بیان اینکه این سالن پرورش ماهی خاویار نیز در این مرکز وجود دارد ، گفت:طی سالیان گذشته دانشجویان در این مرکز حضور یافته و آموزش های لازم را فرا می گرفتند اما متاسفانه هم اکنون به دلیل کاهش تعداد دانشجویان و عدم حضور آنان ، این مرکز مورد استفاده سرای نوآوری و شرکت های دانش بنیان و فناور قرار می گیرد.

نیاز به حضور سرمایه گذار

وی با ارائه توضیحاتی در خصوص انواع ماهیان خاویاری و بازدهی اقتصادی آن ها خاطرنشان کرد:طرحی ارائه شده که در صورت انتقال آب دریا به این مرکز ، یکصد تن خاویار تولید شود این طرح مورد موافقت قرار گرفته و نیازمند حضور سرمایه گذار برای تولید خاویار است تا علم دانشگاهی به ثروتی برای کشور تبدیل و در راستای اقتصاد استان و کشور گام هایی برداشته شود.

وی ادامه داد:با راه اندازی مرکز خاویار سازی و طرح تولید خاویار به ازای ورودی هر یک لیتر آب ، ۱۰ تن تولید ماهی خواهیم داشت.

این عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد لاهیجان با بیان اینکه این مرکز طی سال گذشته ۳۰۹ میلیون تومان بابت فروش خاویار بهره اقتصادی ایجاد کرده است ، تصریح کرد: حضور سرمایه گذار می تواند این رقم را افزایش دهد و به ازای ۵ هزار متر زمین ، یکصد تن گوشت ماهی تولید شود.

ترویج فرهنگ پرورش ماهی در میان مردم

صادق پور با تاکید بر ترویج فرهنگ پرورش ماهی در بین مردم و اینکه آموزش پرورش ماهیان خاویاری از اهداف این مرکز است ، خاطرنشان کرد:پرورش خاویار می تواند حتی بصورت خانگی نیز باشد و افراد با داشتن زمین و فراگیری آموزش های لازم در راستای اقتصاد خانواده و استان گام بردارند.

آلودگی رودخانه ها و کاهش ذخائر ماهیان

رئیس مرکز تحقیقات علوم شیلاتی و فنون دریایی دکتر کیوان دانشگاه آزاد لاهیجان اشاره کرد: در دریای خزر به دلیل‌ آلودگی رودخانه ها با کاهش ذخایر ماهیان روبرو هستیم ، متاسفانه گونه های زیادی از ماهیان در دریای خزر از بین رفته و یا در حال انقراض هستند که این فاجعه ای بزرگ است و باید تدابیر لازم در این راستا اندیشیده شود.

وی با بیان اینکه رودخانه ها به دلیل آلودگی آب هایشان (ورود فاضلاب) دیگر بستر مناسبی برای پرورش ماهی نیستند ، تصریح کرد: در همین رودخانه موجود در چمخاله ماهی سفید مهاجر وجود داشت که هم اکنون نسل آن منقرض شده است.

ممنوعیت صید راهکاری برای حفظ ذخائر ماهیان

این عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد لاهیجان ؛ ممنوعیت ۱۰ ساله صید در دریا توسط برخی از کشورهای حاشیه دریای خزر را راهکاری جهت جلوگیری از انقراض ذخایر ماهیان عنوان کرد که اجرایی شده اما به طور دقیق مشخص نیست که اجرای این ممنوعیت تا چه اندازه توانسته در حفظ و احیای ذخایر ماهیان تاثیر گذار باشد.

صادق پور ؛ پرورش بچه ماهیان و رها سازی آن در دریا و رودخانه ها را راهکاری نامناسب جهت حفظ ذخائر ماهیان بیان کرد و افزود:بچه ماهیان پرورشی وقتی رها می شوند به دلیل عدم پیدا کردن مسیر راه ، غذا و … اغلب زنده نمی مانند و از هر یکصد ماهی رها شده تنها ۳ ماهی می توانند رشد کرده و به بلوغ برسند.

وی تاکید کرد: باید شرایط پرورش ماهی در محیط و طبیعت فراهم شود که این امر مستلزم پاکسازی رودخانه ها از فاضلاب است.

ارزش غذایی ماهیان پرورشی

رئیس مرکز تحقیقات علوم شیلاتی و فنون دریایی دکتر کیوان دانشگاه آزاد لاهیجان با بیان اینکه ماهیان رودخانه ها به دلیل آلودگی ارزش غذایی ندارند ، خاطرنشان کرد: مصرف این ماهیان موجب ورود آلودگی به بدن انسان و ایجاد انواع بیماری ها می شود این در حالی است که ماهیان پرورشی به دلیل نگهداری و پرورش در آب های سالم‌ و انجام اقدامات مهم در تغذیه آن ها از ارزش غذایی بهتر و سالم تری برخوردارند.

پرورش ماهیان خاویاری در جوامع محلی و رشد اقتصادی

وی با بیان اینکه عمر ماهیان خاویاری یکصد سال است و می توانند تا یک تن وزن بگیرند ، تصریح کرد:این مساله بیانگر ارزش و اهمیت پرورش ماهیان خاویاری و ایجاد آورده های اقتصادی است که پرورش آن بصورت خانگی و جوامع محلی می تواند در رشد اقتصادی اثرگذار است.

صادق پور با تاکید بر اینکه فرهنگ پرورش ماهی و پاکسازی رودخانه ها باید مورد توجه مسئولان و مردم قرار گیرد، تصریح کرد:مردم باید حفاظت از دریا ، رودخانه و پرورش ماهی را سرمایه خود بدانند و در راستای پرورش ماهی جهت ارائه آورده اقتصادی و تولید تغذیه سالم گام بردارند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد لاهیجان گفت:در دریای خزر به دلیل مواج و به نوعی وحشی بودن ، پرورش ماهی در قفس در دریا امکان پذیر نیست و این کار باید در سواحل انجام شود.

مظلومیت شیلات

وی با اشاره به مظلوم واقع شدن شیلات طی سال های اخیر گفت:زمانی از صید و فروش خاویار، خرید تجهیزات نظامی برای ارتش صورت می گرفت و این نقطه قوت و مثبتی برای شیلات محسوب می شد اما متاسفانه به دلیل وجود آسیب ها و چالش های موجود ، شیلات مظلوم واقع شده است و این حوزه باید مورد توجه مسئولان و مردم قرار گیرد.

صادق پور یادآور شد:به دلیل عدم رغبت به تحصیل در رشته شیلات ، طی چند ساله آینده کشوری که دارای ۴ هزار کیلومتر مرز آبی است و سواحل زیادی دارد در زمینه داشتن محققان و پژوهشگران این رشته و حفظ ذخائر دریایی دچار فقر و چالش هایی خواهد شد.

فرهنگ سازی ، همت مردم و مسئولین

این بود روایتی از وضعیت آلودگی دریا و رودخانه ، انقراض نسل ماهیان و فقر محققان در رشته شیلات در آینده ای نه چندان دور که اگر همتی از سوی مردم و مسئولان باشد شاهد وقوع اتفاقات خوب و قشنگ در این حوزه خواهیم شد.

حفظ دریا و رودخانه ها از آلودگی و ذخائر ماهیان همچنین تولید ثروت از علم شیلات و علوم دریایی ، فرهنگ سازی و همت مسئولان و مردم را می طلبد تا بتوانیم این ثروت عظیم را حفظ کنیم.

پس از پایان گفتگو با علی صادق پور و تامل در خصوص شیلات این رشته مظلوم ، در راه بازگشت به رشت فکر می کردم به زمانی که پدربزرگ هایم از ماهی های سفیدی می گفتند که در رودخانه های همین استان صید و این نعمت و برکت خدادادی را مهمان سفره هایشان می کردند.

کاش دوباره این اتفاق تکرار شود و ما برای نسل های آینده از صید ماهیان و زلال بودن آب دریا و رودخانه ها بگوییم .

روایت کنیم از رونق پرورش ماهیان خاویاری و ارز آوری اقتصادی در گیلان سرسبز ، به امید آن روز .